Mezopotamya Medeniyeti
Mezopotamya Irak, Suriye ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinden geçen Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye verilen isimdir. İki nehi arası anlamına gelir.Verimli topraklar bulunan bu bölge çok miktarda göç almıştır.
Mezopotamya'da kurulan medeniyetler
Sümerler
• Mezopotamya'da kurulan ilk medeniyettir.
• Ur,Eridu, Uruk gibi Şehir devletleri halinde yaşadılar.
• İlk defa yazıyı kullandılar. (Çivi yazısı) Tarihi çağları başlattılar. • Gılgamış, Yaratılış ve Tufan destanları bulunmaktadır.
• Matematik, Astronomi, Tıp alanlarında dünya kültürüne katkıda bulundular.
• Ziggurat adı verilen çok katlı ve aynı zamanda gözlem evi olarak kullanılan tapınakları vardır.
• Ay ve Güneş tutulmasını hesapladılar.
Akadlar
• Merkezi Akad'tır.
• İlk merkezi devleti kurdular.
• İlk düzenli orduyu kurdular.
Babiller
• Merkezi Babil'dir.
• Hammurabi'nin hazırlamış olduğu kanunlar önemlidir.Bu kurallar göre büyük suçların cezası ölümdür.Adalete önem verdiler.
Asurlular
• Merkezi Ninova'dır.
• Ticaretle uğraştılar. Anadolu Kayseri Kültepe'ye kadar gelerek ticaret yaptılar.
• Anadolu'ya yazıyı getirdiler ve Anadolu'da tarihi çağların başlamasını sağladılar. Tarihin Tanımı:
Geçmişte yaşayan insan toplululkarının faaliyetlerini, yer ve zaman göstererek, neden-sonuç işilkisi içerisinde, yazılı ve yazısız kaynaklara dayanarak anlatan objektif bir bilim dalıdır.
Tarih biliminin özellikleri:
• Objektif olmalıdır.
• Yer ve zaman belirtir.
• Olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisi kurar.
• Belgelere dayalıdır.
• Tarih bilimi tekrar edilemeyeceğinden deney ve gözleme dayanmaz.
• Tarih bilim geçtiği dönemin şartlarına göre değerlendirilir.
Tarihin faydalandığı bilim dalları:
1) Arkeoloji: Kazı bilimidir. Yazının olmadığı dönemlerdeki insan yaşayışları hakkında bilgi verir.
2) Antropoloji: Toplumların ırklarını inceler.
3) İktisat:Ekonomik olayların kanunlarını ortaya koyan iktisat bilimi geçmişteki olayların iktisadi sebeplerinin anlaşılması konusunda tarihçilere ışık tutar.
4) Filololoji: Dil bilimidir.
5) Nümizmatik: Eski paraları inceler.
6) Heraldik: Armaları inceler.
7) Felsefe: Tarihteki olaylarda dönemin felsefesini bilmek ve düşünce yapısını öğrenmek tarihçinin olayları daha derin anlayabilmesini sağlar.
8) Epigrafi: kitabeler üzerindeki yazıları inceler.
9) Kronoloji: Tarihi olayların zaman içerisinde sırsını belirleyen bilimdir.(Takvim bilimi)
10) Sosyoloji: Toplumu incelemesiyel tarihi olaylardaki toplumların özelliklerinin bilinmesi konusunda tarih bilimine yardımcı olur.
11) Etnografya: Toplumn örf, adet ve geleneklerini inceler.
12)Paleografya: Eski yazıları inceler.
13) Coğrafya: Olayların geçtiği coğrafi yapıyı inceler. (dağlarını, nehirlerini, ikimini)
14) Diplomasi: Resmi belgeleri inceleler ce sınıflandırır.
15) Toponomi : Yer adları bilimi
Yazılış şekline göre tarih çeşitleri:
1. Hikayeci Tarih:
İlkçağ'da ortaya çıkmıştır. Hikayeci tarihte olaylar olaylar hikaye yoluyla anlatır.
2. Öğretici Tarih:
Tarihi olylardan ders çıkarmayı amaçlayan anlatım türüdür.
3. Araştırmacı Tarih:
Olayların çok yönlü şekilde araştıran anlatım çeşididir.
Tarihte kaynakların sınıflandırılması:
Yazılı kaynaklar: Arşiv belgeleri, kanunlar, kararnameler, kararlar, gazeteler, dergiler, eserler
Sözlü Kaynaklar: şiirler, hikayeler, efsaneler, destanlar, menkıbeler, fıkralar ve atasözleri.
Türklerin kullandıkları takvimler:
Oniki Hayvanlı Takvim:
• İslamiyet öncesi Türk devletleri kullanmıştır.
• Güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır.
• Bir yıl 365 gün olarak hesaplanmıştır.
• Her yıl bir hayvan ismiyle adlandırılır.
• Asya'nın bazı bölgelerinde hala kullanılmaktadır.
Celali Takvimi:
• Güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır.
• Büyük Selçuklularda Celaleddin Melikşah zamanında kullanıldı.
Hicri Takvim
• Hz. Muhammed'in (Sav) Mekke'den Medine'ye hicretini (622) başlangıç olarak kabul eder
• Ay yılı esassına göre hazırlanmıştır.
• Hz. Ömer (r.a) zamanında kullanılmaya başlandı.
• • Bir yıl 354 gündür.
• Hicri takvimde aylar:
Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce.
• Osmanlı Devleti'nde kullanıldı.
• 1 Ocak 1926'da miladi takvimin kullanılmaya başlamasıyla son buldu.
Rumi Takvim:
• Osmanlı Devleti'nde 1839'da mali işlemler için kullanılmaya başlandı.
• Güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır.
• 1 Ocak 1926'da miladi takvimin kullanılmaya başlamasıyla son buldu.
Miladi Takvim:
• Güneş yılı esasına dayanır.
• İyonlar, Yunanlar ve Romalılar'ın katkılarıyla geliştirildi.
• Roma İmparatoru Jullius Cesar ve Papa XII.Gregor tarafından düzenlendi ve günümüzdeki şeklini almdı.
• Başlangıç olarak (Milat) İsa'nın doğumunu kabul eder.
• Türkiye'de 1 Ocak 1926' uygulanmaya başlandı.
Aşağıdaki linkten tarih çevirme motorunu kullanabilirsiniz:
http://193.255.138.2/takvim.asp
Tarihin başlangıcı ve çağlara ayrılması
Tarih öncesi Çağlar:
Yazının bulunmasına kadar geçen dönemdir.
İki kısmda incelenir:
1. Taş Devri:
• Kaba Taş Devri
• Yontma Taş Devri
• Cilaı Taş Devri
2. Maden Devri:
• Bakır Devri
• Tunç Devri
• Demir Devri
Tarihi Çağları:
• İlk Çağ: M.Ö. 3200 yazının bulunuşu ile başlar.M.S. 375 Kavimler Göçü'ne kadar devam eden dönemdir.
• Orta Çağ: 375 Kavimler göçü ile 1453 İstanbul'un Fethi arasında kalan dönemdir.
• Yeni Çağ : 1453 İstanbul'un Fethi'nden başlayığ 1789 Fransız İhtilali'ne kadar geçen dönemdir.
• Yakın Çağ: 1789 Fransız İhtilali ile başlayan dönemdir.
Anadolu Medeniyetleri
Hititler
• Orta Anadolu'da kuruldular.
• Merkezi Hattuşaş'tır.
• Tarım ve hayvancılıkla uğraştılar.
• Madencilik yaptılar.Taş oymacılığı ve seramaik işleriyle uğraştılar.
• Kral tarafından yönetilmiştir. Kralın eşine Tavananna adı verilirdi. Tavananna devlet yönetiminde söz sahibiydi.
• Pankuş Meclisi bulunmaktaydı. Devlet işleri burada görüşülürdü.
• Mısır ile yaptıkları savaştan dolayı aralarında Kadeş antlaşması imzalandı. Tarihte imzalanan ilk yazılı antlaşmadır.
• Hitit kralları Anal isimli defterlere kendi dönemlerinde meydana gelen olayları tarafsız bir şekilde yazmışlardır. Bu şekilde tarih yazıcılığını başlatmışlardır.
Frigler
• İç Anadolu BÖlgesi'nde Ankara yakınlarında kurulmuştur.
• Merkezi Gordion'dur.
• Kuruldukları bölge tarıma elverişli olduğu için tarıma büyük önem verdiler. Tarımı koruyan kurallar koydular.
• Saban kıran ve öküz öldürene cezalar verdiler.
• Hayvancılıkla uğraştılar. Hayvan yünlerinden tapates adı verilen kilimleri dokudular.
• Madencilikle uğraştılar.
Lidyalılar
• Ege Bölgesi'nde Gediz ve Menderes etrafında kurulmuştur.
• Merkezi Sard'tır.
• Tarihte parayı ilk kullanan uygarlıktır. Bu şekilde takas usulünün sona ermesini sağlamışlar. Ticaretin gelişmesine büyük katkıda bulunmuşlardır.
• Ticaret hayatı Lidyalılarda önemlidir. Anadolu'dan başlayıp Mezopotamya'ya kadar uzanan Kral Yolu'nu yaptılar. Böylelikle Anadolu ve Mezopotamya arasında etkileşim olmasını sağladılar.
• Paralı asker kullanmaları yıkılmalarında etkilidir.
İyonlar
• Ege Bölgesi'nde kurulan bir medeniyettir.
• Efes, Milet, İzmir gibi sitelerde (şehir devletleri) yaşadılar.
• Deniz ticaretinde çok ilerlediler.Ticaret kolonileri kurdular. Bu şekilde çok zengin bir devlet haline geldiler.
• Zengin bir devlet oldukları için bilimi ve sanatı korudular ve geliştirdiler.
• Edebiyata önem verdiler.Özgür düşüncenin gelişmesini sağladılar.
• Avrupa'nın ve Yunan medeniyetinin temelini attılar.
• Tales, Pisagor, Hipokrat önemli bilm adamlarıdır.
Urartular
• Van ve civarında kurulan bir medeniyettir.
• Merkezi Tuşpa'dır.
• Tarımla uğraştılar. Sulama kanalları, bentler ve barajlar yaptılar.
• Taş oymacılığında ustadırlar.
• Madencilikle uğraştılar.
• Ölümden sonraki hayata inandıkları için mezarlarını oda şeklinde yaptılar.Ölülerin yanlarına günlük yaşamda kullandıkları eşyaları koydular.
İlk Türk Devleti
Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)
Teoman Dönemi (MÖ 220-209)
• Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
• Orhun-Selanga ırmakları ile Ötüken civarında yaşamışlardır.
• Bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır. Teoaman Orta Asya'da dağınık halde yaşayan Türk boylarını bir araya getirerek devleti kurmuştur.Tarihte ilk Türk birliğini sağladı.
• Bu dönemde Çinlilerle mücadeleler yapıldı. Çin Hükümdarı, Türk akınlarından kurtulmak amacıyla Çin Seddi'ni inşa ettirdi.
• Teoman'dan sonra yerine Mete Kağan geçmiştir.
Mete Kağan Dönemi (MÖ 209-174)
• Dünyada ilk defa onlu sistemi kullandı. İlk düzeli orduyu kurdu.
• İpe ticaret yolunun denetimini ele geçirdi.
• Çinlilerle savaş yaptı. Mete Kağan, Çin'in tamamını ele gçirecek bir güce sahipti. Fakat bunu yapmadı. Çin nüfusunun kalabalık olmasından dolayı fetihten sonra buraya yerleşecek Türklerin Çin kültüründen etkilenerek asimile olacaklarını düşündü.
• Mete Han’ın ölümünden sonra zayıflamaya başlayan devlette Çinli prenseslerle evlenme geleneği başladı. Çinliler, devletin içine kadar girebilmiş ve devletin yıkılmasında zararlı faaliyetlerde bulunmuşlardır.
• Kuzey ve güney şeklinde iki kısma ayrılmıştır. Güney Hunları Çin egemenliği altında yaşamlarına devam ettiler. Kuzey Hunları ise bağımsız kalmak için mücadele ettiler. Kuzey Hunları, 156 yılında Siyenpiler tarafından ortadan kaldırıldı.
Türklerin Orta Asya'dan Göçleri
Orta Asya'da yaşayan Türkler; doğuya (Çin), güneye (Hindistan), batıya (Hazar'ın kuzeyi ve Hazar'ın güneyine) göç ettiler.
Türklerin Orta Asya'dan göç nedenleri:
• Kuraklık.
• Kuraklık nedeniyle otlakların azalması ve salgın hastalıklar nedeniyle hayvanların ölmesi.
• Nüfusun artması. Tarım alanlarının küçülmesi.
• Türk boyları arasında meydana gelen mücadeleler.
• Çin baskınları.
• Türklerin yeni yurtlar elde etmek isteyişi.
Kavimler Göçü (375)
Orta Asya'dan batıya doğru göç eden Hunlar, Karadenizin kuzeyine yerleştiler. Burada, komutanları Balamir öncülüğünde güçlendiler. Batıya doğru ilerlediler. Barbar adı verilen Germen kavimlerini (Ostrogot, Vizigot, Franklar, Angıllar, Saksonlar, Vandallar, Gepidler) yaptıkları savaşlarda yendiler. Bu kavimler Türklerden kaçarak Roma imparatorluğuna sığındılar.
Tarihte, bu kavimlerin yerlerini değiştirmesi olayına Kavimler Göçü adı verilir (375).
Kavimler Göçü'nün Sonuçları
• Kavimlerin sığındığı Roma İmparatorluğu bu olaydan etkilendi. Batı ve Doğu olarak ikiye ayrıldı. Batı Roma 476 yılında yıkıldı
• Kavimlerin kaynaşması ile günümüzdeki Avrupa milletleri medana geldi.
• Feodalite ortaya çıktı.
• Kavimler arasında Hıristiyanlık yayıldı.
• Avrupa'ya yerleşen Türkler burada devletler kurdular.
• Bazı tarihçilerce bu olay ilkçağın sonu ortaçağın başlangıcıdır.
Avrupa Hun Devleti
• Kavimler Göçü'nün meydana gelmesini sağlayan devlettir.
• Balamir öncülüğünde Orta Macaristan'da kuruldu.
• En tanınmış hükümdarı Attila'dır. Attila Bizans ve Batı Roma ile mücadele etti. Devletin topraklarını genişletti. Devlet sınırları batıa Danimarka ile Doğu'da Volga nehrine kadar uzanmıştı.
İtalya seferi dönüşünde ölmüştür (453).
• Avrupalılar kendisine "Tanrının kırbacı" demiştir.
• Attila'nın ölümünden sonra devlet zayıflamış ve Doğu Roma tarafından yıkılmıştır.
Göktürk Devleti
• Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk Devletidir.
• Devletin merkezi Ötüken'dir.
• orta Asya'da kuruldu. Kurucusu Bumin Kağan'dır.
• Kardeşi İstemi Yabgu ile devleti ikili teşkilata göre yönetti.(Doğu kısmını kendisi batı kısmını ise kardeşi yönetmiştir.)
• Bumin Kağan'dan sonra yerine Mukan Kağan geçmiştir. Göktürkler, en güçlü dönemini Mukan Kağan zamanında yaşadı.
• İstemi Yabgu, İpek Ticaret yolunu denetim altına almak amcıyla Sasanilerle anlaşara Akhunları ortadan kaldırdı. Daha sonra İpek ticaret yolu nedeniyle Sasanilerle arası açıldı. Bizans ile anlaşarak Sasanilerle mücadele etti.İpek ticaret yolunun denetimi tamamen Göktürkler'e geçti.
• Bu dönemde yapılan seferlerle Orta Asya'nın batı bölgesinin Türkleşmesini sağlandı.
• Mukan Kağanın ölümünden sonra devlet zayıfladı. Çinlilerin kışkırtmaları sonucu devlet doğu ve batı olarak ikiye ayrıldı. Doğu Göktürkler 630, Batı Göktürkler ise 659'da yıkıldı.
Kutluk Devleti (II. Göktürk Devleti)
• Göktürk Devleti'nin yıkılmasından sonra Türkler Çin egemenliğine girdiler.
• 682 yılında Kutluk, Çin'e karşı başlattığı bağımsızlık mücadelesini kazandı.
• Devletin merkezi Ötüken'dir.
• Tonyukuk'u vezir olarak görevlendirdi.
• Kutluk Kağan (İlteriş), Çin'e 46 sefer yapmış ve Göktürkleri eski gücüne kavuşturmuştur.
• Kutluk Kağan'dan sonra yerine Kapgan Kağan geçti. Bu dönemde Çinlilele mücadele edildi.
• Kapgan Kağan'dan sonra devletin başına Bilge Kağan geçti. Kardeşi Kültigin ise ordu komutanı olarak görev aldı. Tonyukuk ise Bilge Kağanın danışmanı olarak görev yaptı.
• Bige Kağan döneminde Çinlilerle mücadele edildi. Karluklar itaat altına alındı.
• Kültigin ve Tonyukuk'un ölümünden sonra Bilge Kağan yalnız kaldı. Bilge Kağanın ölümünden sonra devlet zayıfladı. Basmil, Karluk ve Uygurlar ayaklandılar. Göktürk Devleti sona erdi(742).
• Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına orhun Yazıtları dikilmiştir. Türk tarihinin en eski yazılı eserleridir.
• Göktürklere ait Ergenekon Destanı vardır. Türklerin Ergenekon ovasından çıkarak Kutluk Devletini kurmaları anlatılır.
Uygurlar
• Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kuruldu.
• Devletin merkezi Ordu-Balık (Karabalgasun)dur.
• Bögü Kağan, devletin en parlak olduğu dönemdir.Uygurlar Bögü Kağan döneminde Mani dinini resmen kabul ettiler. Mani din ihayvan eti yemeyi yasaklamaktaydı. Bu da Türklerin savaşçılık özelliklerini olumsuz yönde etkilemekteydi. Bu nedenle Mani dini Türkler arasında fazla yayılmadı.
• Uygurlar Türkler arasında ilk defa yerleşik yaşama geçen devlettir.
• Ticari faaliyetlerde bulunmuşlar. Bilim ve sanatla uğraşmışlardır.
• Uygurlar, 840 yılında Kırgızlar tarafından ortadan kaldırıldı.
Bütün hakları saklıdır. © 2007 - sosyalcim Moğollar
Moğolistan'da kurulan devletin kurucusu Temuçin'dir. Moğolları bir bayrak altında toplaya Temuçin daha sonradan Cengiz adını almıştır.Devletin merkezi Karakurum'dur.Moğollar Cengiz Han zamanında güçlü bir devlet kurdu. Güçlü orduları sayesinde kısa sürede topraklarını genişlettiler.Çini ele geçirdi. Harzemşahlar ve Karahitaylarla yaptığı savaşları kazanarak topraklarını genişletti. Cengiz Han'ın ölümünde sonra devlet zayıflayarak parçalanmıştır.Moğollar parçalandıktan sonra Çin'de Kubilay Hanlığı, Güney Rusya'da Altınorda Devleti, Türkistan'da Çağatay Hanlığı, İran'da İlhanlı Devleti kuruldu.
Moğolların batıya yaptığı seferlerden kaçan Türkmenler Anadolu'ya geldiler. Bu sayede Moğollar Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulundular.
Altınorda Devleti (1227 - 1395)
Moğollar yıkıldıktan sonra Karadeniz'in kuzyinde kuruldu. Kurucusu Batuhan'dır.Devletin merkezi Saray'dır.
Altınorda Devleti Berke Han zamanında İslamiyeti kabul etti.Devlet zayıflamaya başlayınca Timur tarafından ortadan kaldırıldı.
Altınorda toprakları üzerinde Kırım, Sibir, Kazan ve Özbek hanlıkları kuurldu.
Timur Devleti (1370 - 1405)
Timur tarafından Çağatay Hanlığına son verilere Türkistan'da kurulan bir devlettir. Başkenti Semerkant'tır. Altınorda Devleti'ni ortadan kaldırmış ve Hindistan'a sefer düzenlemiştir.
Osmanlı Devleti Sultanı Yıldırım Bayezid ile 1402 yılında yaptığı Ankara savaşını kazandı.Ölümünden sonra devlet parçalandı.
Babür Devleti (1526 - 1858)
Timur'un soyundan gelen Babür Şah tarafından Afganistan ve Kuzey Hindistan'da kurulan bir devlettir.Devletin merkezi Agra şehridir.Babür'den sonra devletin başına oğlu Humayun geçti.Daha sonra devlet Ekber Şah ve Cihangir Şah tarafından yönetildi. Cihangir Şah'tan sonra devletin başına Cihan Şah geçmiştir. Cihan Şah döneneminin en önemli mimari eseri Agra şehrinde yapılan Taç Mahal'dir.Babür Devleti İngilizler tarafından yıkılmıştır.
Akkoyunlular (1403 - 1502)
Devleti kurucusu Kara Yülük Osman Bey'dir. Merkezi Diyarbakır'dır.En ünlü hükümdarı Uzun Hasan'dır. Doğu Anadolu Bölgesi'ne egemen olmuştur. Tebriz ve Diyarbakır'da mimari eserler yapmışlardır.Fatih Sultan Mehmet ile yaptığı Otlukbeli
savaşını kaybetmiş ve yıkılış sürecine girmiştir.Safeviler arafından yıkılmıştır.
Karakoyunlular (1380-1469)
Bayram Hoca tarafından Erzurum ve Erciş (Van) tarafında kurulan bir devlettir.Azerbaycan, Irak ve İran'ı ele geçirdiler.Son hükümdarı Cihan Şah'tır.Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.
